รู้ไหมว่า “หน่อไม้ฝรั่ง” หรือ Asparagus ที่เราคุ้นเคยกันดีนั้น จริง ๆ แล้วอยู่ในตระกูลเดียวกับ “ลิลลี่” ดอกไม้สวยหรูในแจกันเลยทีเดียว! พืชชนิดนี้มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Asparagus officinalis L. อยู่ในวงศ์ Liliaceae ซึ่งเป็นสายพันธุ์เดียวกับพืชหัวอย่าง “หอม” และ “กระเทียม” อีกด้วย
เมื่อไม่นานมานี้ระหว่างเดินเลือกของในซูเปอร์มาร์เก็ต อาจสังเกตเห็นว่าเริ่มมี “หน่อไม้ฝรั่งสีขาว” วางขายกันมากขึ้น หน่อสีขาวนี้จะมีขนาดใหญ่กว่าแบบสีเขียวอย่างเห็นได้ชัด (อาจเป็นเพราะการคัดขนาดหรือวิธีเพาะปลูกที่ต่างกัน) ความแตกต่างของสีเกิดจากการเพาะปลูกในสภาพที่ไม่มีแสงแดด ทำให้หน่อไม้ฝรั่งไม่สร้างคลอโรฟิลล์ สีจึงออกขาวนวลและมีรสอ่อนนุ่มกว่า
ลักษณะของหน่อไม้ฝรั่งแบ่งออกเป็นสองส่วนสำคัญ
ส่วน “ลำต้นใต้ดิน” มีลักษณะเป็นแท่งกลมเรียวยาวคล้ายแท่งดินสอ แผ่กระจายออกเป็นรัศมี ส่วน “ลำต้นเหนือดิน” หรือ “หน่อ” ที่เราเก็บมารับประทานนั้น สามารถยาวได้ถึง 3-5 ฟุต หรือมากกว่านั้น
หน่อไม้ฝรั่งเป็นผักยอดนิยมในยุโรป แอฟริกาเหนือ และทางตะวันตกของเอเชีย จัดอยู่ในกลุ่ม Spring Vegetable เพราะจะให้ผลผลิตดีในช่วงฤดูใบไม้ผลิ แต่เมื่อมาถึงบ้านเรา ซึ่งอากาศอบอุ่นตลอดปี ผักชนิดนี้กลับเติบโตได้ดีและเก็บเกี่ยวได้แทบทุกฤดูกาล
ไม่แปลกเลยที่ “หน่อไม้ฝรั่ง” จะกลายเป็นผักสุขภาพที่อยู่คู่ครัวคนไทยไปแล้ว — จากพืชเมืองหนาวที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นของหายาก สู่ผักธรรมดาที่เต็มไปด้วยคุณค่า และปลูกได้ในดินแดนเขตร้อนอย่างบ้านเราอย่างงดงาม
โดยการปลูกหน่อไม้ฝรั่งเพื่อบริโภคนั้นในช่วงของปีแรกควรเว้นไปก่อนไปตัดปีถัดไป จะได้หน่อไม้ฝรั่งก้านอวบ หน่อไม้ฝรั่งจะแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ แบบสีเขียวซึ่งสีของลำต้นอาจจะเป็นสีเขียวทั้งต้น หรือปลายเป็นสีม่วง หน่อไม้ฝรั่งประเภทนี้ปลูกตามปกติ ได้รับแสงแดดเต็มที่เลยทำให้ก้านมีสีเขียว แต่อีกแบบหนึ่งคือ แบบสีขาว หรือ White Gold ซึ่งก็เป็นพันธุ์เดียวกัน แต่ต่างกันตรงที่ตอนปลูกจะพูนดินขึ้นมาคลุมต้นไว้หรือหาอะไรคลุมไว้ทำให้ไม่โดนแดด เลยทำให้ก้านเป็นสีขาว
ถึงแม้ว่าหน่อไม้ฝรั่งจะมีตลอดทั้งปี แต่ก็มีแบบต้มบรรจุกระป๋องจำหน่ายให้เลือกซื้อมาใช้ยามหาไม่ได้ และมีทั้งแบบสีขาวและสีเขียว แต่ขอเตือนก่อนว่าเลือกดูให้ดีๆ เพราะเคยซื้อมาใช้กะว่าจะทำอาหาร เปิดกระป๋องออกมา เนื้อเละมากเลยต้องมาทำซุปแทน แต่ถ้าคนที่หาซื้อแบบสดๆ ได้ง่าย จะสังเกตว่าตามห้างจะขายเป็นมัดๆ ใส่กะบะมีน้ำหล่อนิดนึง เวลาหยิบอย่าลืมสะเด็ดน้ำหน่อยก่อนใส่ถุง เมื่อกลับมาบ้านแล้วปอกตรงโคนต้นนิด เพราะเปลือกเหนียว กินไม่อร่อย หรือ จะตัดออกเลยก็ได้
ถึงแม้ว่าหน่อไม้ฝรั่งจะนิยมนำมาใช้ในอาหารตะวันตกหลายแบบ เช่น เป็นอาหารเรียกน้ำย่อย (Appetizer) เป็นเครื่องเคียงอาหารจานหลัก (Side Dish) แต่การนำมาใช้ในอาหารเอเชียก็มีมาก โดยเฉพาะการนำมาผัด (Stir-fried) กับเนื้อสัตว์ชนิดต่างๆ
สิ่งที่คนไม่ค่อยจะรู้คือ ผักชนิดนี้มีสรรพคุณทางยาแบบ Cleansing and healing เนื่องจากมีแคลอรี่ต่ำ โซเดียมต่ำ เป็นแหล่งของแร่ธาตุต่างๆ เช่น วิตามินบีหก กรดโฟลิค โพแทสเซียม รวมถึงเส้นใยอาหารจำนวนมาก ดังนั้นผักตัวนี้พร้อมจะขึ้นโต๊ะอาหารของเราหรือยัง
