ศิลปกรรมสาขาประติมากรรมเป็นงานศิลปะสาขาหนึ่งของวิจิตรศิลป์ที่แสดงออกด้วยการสร้างรูปทรง ๓ มิติ มีปริมาตรและกินเนื้อที่ในอากาศ โดยใช้วัสดุชนิดต่างๆ ในการสร้างสรรค์ผลงาน แสดงออกด้วยการปั้น แกะสลัก การหล่อ และการจัดองค์ประกอบ ขึ้นรูปด้วยวัสดุต่างๆ ประกอบเข้าด้วยกัน
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงแสดงออกถึงพระปรีชาสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานด้านนี้ด้วยความสนพระราชหฤทัยยิ่ง พระองค์ทรงศึกษา ค้นคว้าเทคนิคและวิธีการต่างๆ ในงานประติมากรรมด้วยพระองค์เอง ทั้งการปั้น การหล่อ และการทำแม่พิมพ์
อาจารย์ไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ข้าราชการบำนาญกองหัตถศิลป์ กรมศิลปากร ซึ่งเป็นผู้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทในงานด้านประติมากรรมและเคยเป็นประติมากรที่ทำงานถวายพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชในสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิตได้กล่าวว่า พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงมีรับสั่งถึงการทำงานและเทคนิควิธีการของการทำแม่พิมพ์ การปั้น และทรงเข้าพระราชหฤทัยถึงกระบวนการและขั้นตอนของงานด้านนี้เป็นอย่างดี โดยทรงศึกษาจากหนังสือศิลปะและทรงลงมือปฏิบัติด้วยพระองค์เอง
งานด้านประติมากรรมฝีพระหัตถ์ซึ่งเป็นประติมากรรมลอยตัว (Round Relief) เก็บรักษาไว้ในตู้บนพระตำหนักจิตรลดารโหฐาน พระราชวังดุสิตมี ๒ ชิ้น คือ
ชิ้นที่ ๑ ได้แก่ รูปปั้นผู้หญิงเปลือยนั่งคุกเข่า ความสูง ๙ นิ้ว ทรงปั้นด้วยดินน้ำมัน ผลงานชิ้นนี้พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงจัดท่าทางของรูปประติมากรรมให้อยู่ในท่าทางของสตรีกำลังนั่งคุกเข่า เข่าซ้ายยันลงบนพื้น เข่าขวาลอยขึ้นเหนือพื้นเล็กน้อย แขนซ้ายพาดขนานไปกับลำตัว แขนขวาวางอยู่บนเข่าขวา เป็นประติมากรรมสตรีเปลือยนั่งคุกเข่าในท่าทางพักผ่อนสบายๆ และพระองค์ทรงปั้นขึ้นรูปแบบรวมๆ ไม่เน้นรายละเอียด
ชิ้นที่ ๒ ได้แก่ พระรูปปั้นสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ครึ่งพระองค์ ความสูง ๑๒ นิ้ว ผลงานชิ้นนี้แสดงรูปสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ครึ่งพระองค์ พระพักตร์มองไปข้างหน้า พระหัตถ์ขวาประสานอยู่บนพระหัตถ์ซ้าย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงขึ้นรูปผลงานชิ้นนี้ด้วยดินน้ำมันเป็นภาพโดยส่วนรวมไม่เน้นส่วนละเอียด ทรงจัดท่าทางและองค์ประกอบที่มีความประสานกลมกลืน สะท้อนคุณค่าของงานที่แสดงความสง่างาม ทรงทิ้งร่องรอยฝีพระหัตถ์ที่มีชีวิต มีความเคลื่อนไหวไว้บนผิวดินน้ำมันที่ทรงปั้น ภายหลังต่อมาอาจารย์ไพฑูรย์ เมืองสมบูรณ์ ได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตทำแม่พิมพ์หล่อเป็นปูนพลาสเตอร์ประติมากรรมฝีพระหัตถ์ชิ้นนี้
พระรูปปั้นสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ครึ่งพระองค์ ความสูง ๑๒ นิ้ว
รูปปั้นผู้หญิงเปลือยนั่งคุกเข่า ความสูง ๙ นิ้ว
เมื่อพุทธศักราช ๒๔๕๙ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อาจารย์ศิลป์ พีระศรี ปั้นหล่อพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงฉลองพระองค์เครื่องแบบจอมทัพบก เพื่อประดิษฐาน ณ ปราสาทพระเทพบิดร ต่อมาพุทธศักราช ๒๕๐๐ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้อาจารย์ศิลป์ พีระศรี ออกแบบปั้นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล โดยมีอาจารย์ไพฑูร เมืองสมบูรณ์ เป็นผู้ช่วยปั้น
บทความจากคอลัมน์ “Artroom” เขียนโดย ศาสตราจารย์วิโชค มุกดามณี นิตยสาร @Kitchen ฉบับที่ 124 ประจำเดือนธันวาคม 2559
