แม้ไม่ได้ถูกจัดเป็นปัจจัย 4 โดยตรง แต่สุขอนามัยในการขับถ่ายเป็นอีกเรื่องสำคัญไม่ต่างจากอาหาร ทว่า สุขาที่ได้มาตรฐานในที่อยู่อาศัยและพื้นที่สาธารณะเป็นสิ่งที่ยังขาดแคลนอยู่มาก
Archie Read นักเรียนสถาปัตยกรรมชาวอังกฤษผู้เคยฝึกงานในบริษัทผลิตสุขภัณฑ์และได้รับโจทย์ให้ออกแบบชักโครกเคลื่อนที่ที่ไม่ต้องใช้น้ำเพื่อนำชักโครกนี้ไปอยู่ในชุดห้องสุขาเคลื่อนที่หรือบรรทุกไปในรถสุขา เขาพบว่ามีภูมิปัญญาจัดการห้องส้วมโดยใช้ “ทราย” ในชุมชนที่ตั้งอยู่ใกล้ทะเลทราย
“Sandi” คือชื่อโครงการการออกแบบชักโครกที่ใช้ทรายในการทำความสะอาดแทนน้ำ ถังที่ชักโครกที่ปกติจะใส่น้ำถูกเปลี่ยนมาใส่ทรายแทน และด้วยกระบวนการถ่ายเทที่ Read ออกแบบ หลังทำธุระปัสสาวะจะถูกแยกไปพักไว้ในส่วนหนึ่ง ในขณะที่อุจจาระจะถูกส่งไปพักอีกส่วนหนึ่ง ที่น่าสนใจคือ ทรายที่ปนอุจจาระสามารถนำไปแปรรูปเป็นปุ๋ยได้ทันที
ส่วนปัสสาวะจะถูกทดอยู่แล้วเอ่อซึมลงไปในถังพักด้วยหลักการคล้ายส้วมซึม ปัญหาที่กำลังปรับปรุงมี 2 เรื่องคือต้นทุนการผลิตซึ่งสูงกว่าที่ Read คาดการณ์ไว้ถึง 4 เท่า อีกปัญหาคือกลิ่น ชักโครกที่ใช้น้ำจะมีน้ำอยู่ในระบบท่อดักกลิ่นไม่ให้รบกวน แต่สำหรับ Sandi มีความเป็นไปได้สูงที่กลิ่นจะเล็ดลอดออกมา
Read ตั้งใจจะหาผู้ร่วมทุนและพัฒนาเพื่อผลิตในระบบอุตสาหกรรม แม้จะยังไม่ใช่ผลงานที่สมบูรณ์แบบแต่เมื่อพิจารณาว่างานชิ้นนี้กำลังมุ่งสู่เป้าหมายในหมวดที่ 6 : Clean Water and Sanitation ของ UN Sustainable Development Goals แล้ว Sandi เป็นความหวังที่จะทำให้ชักโครกถูกสุขอนามัยเข้าถึงผู้คนอีกมากได้
ภาพ : Archie Read
